Plassendalesluis

Projectgegevens

ONTWERPER

Philippe-Joseph de Brou (1732-1794)

PERIODE

1784-1786 ​

STATUUT

beschermd monument & beschermd dorpsgezicht

OPDRACHT

bouwhistorisch onderzoek, waardenstelling & restauratieadvies

OPDRACHTGEVER

architectenbureau Serck voor De Vlaamse Waterweg nv

Onderzoek

Historiek

De geschiedenis van de Plassendalesluis weerspiegelt de regionale en nationale politieke ontwikkelingen van de laatste vier eeuwen. De ligging van het gehucht Plassendale langs de Ieperlee tussen Brugge en Ieper en de kreken richting Oostende maakten dat dit een belangrijk kruispunt werd voor de scheepvaart.

Aan het begin van de 17de eeuw bouwden de aartshertogen Isabelle en Albert het heroverde en vernielde Oostende uit tot belangrijke havenstad, die in verbinding stond met de steden Brugge en Gent. Om dit te bewerkstelligen werd een kanaal gedolven tussen Brugge en Oostende en werd de verbinding met Duinkerke verbeterd. Omstreeks 1620 werden om die reden twee sluizen gebouwd in Plassendale: een grote sluis met spuisluis in het kanaal Brugge-Oostende en een kleine sluis in het kanaal Plassendale-Nieuwpoort. De grote sluis raakte na enkele decennia al in onbruik.

Het college van de stad Brugge, die als eigenaar van het kanaal Plassendale-Nieuwpoort instond voor het onderhoud van het kanaal en de sluis, maakte in de jaren 1770 plannen op om de kleine Plassendalesluis te restaureren, daar deze in zeer slechte staat verkeerde. De stadskas raakte evenwel langzaamaan leeg.  De noodzakelijke werken aan de sluis werden uiteindelijk doorgeschoven naar het Land van het Brugse Vrije begin 1784. Het ontwerp en het toezicht op de uitvoering werd overgedragen aan luitenant-kolonel ingenieur van het Genie de Brou. Op enkele maanden tijd werd, na de openbare aanbesteding, een dossier uitgewerkt voor het oprichten van een nieuwe sluis ten westen van het bestaande sas. Het benedenhoofd van de nieuwe sluis werd zo ontworpen dat de spuikanalen voor de Zandvoordepolder erin geïntegreerd werden. De sluis werd, samen met drie andere sluizen in de omgeving, gerealiseerd door de Brugse meestermetselaar François de Laveijne in de periode 1784-1786.

Gezien de strategische ligging van Plassendale op het kruispunt tussen de kanalen Brugge-Oostende en Plassendale-Nieuwpoort werden de bruggen en de sluis sterk beschadigd tijdens de twee oorlogen. De grote Plassendalebrug werd tot tweemaal toe gereconstrueerd.

Zoals uit het architectuurhistorisch onderzoek blijkt is het uitzicht van de 18de-eeuwse sluis nagenoeg onveranderd gebleven. Op het herstel van de oorlogsschade en het vervangen van de sluisdeuren na, is er nog een aanzienlijke hoeveelheid oorspronkelijk materiaal aanwezig: op vandaag is dit de enige sluis in Vlaaneren met een 18de-eeuwse vloer. Ook de sluiswanden dateren voor een aanzienlijk deel nog uit deze periode. De authenticiteit van deze historische sluis onderbouwt het belang van dit complex, dat geen gelijke meer kent in Vlaanderen. Het is daarom belangrijk om de erfgoedwaardes te erkennen, te kaderen, te herstellen en te beschermen. Met de verdere uitbouw van de beroepsvaart in het kader van het project Watertruck+ blijft Plassendale immers een belangrijk knooppunt langs de kanalen Brugge-Oostende en Plassendale-Nieuwpoort. Het behoud van deze waardevolle historische sluis kan op die manier verleden en toekomst met elkaar verbinden.

Meer weten

VAN DE CAPELLE, Lieselotte, ‘De Plassendalesluis in Oudenburg: een historisch knooppunt van waterwegen’, Monumenten & Landschappen, jg. 42 (2023), nr. 6, p. 38-56.